Politechnika Warszawska. (1915 - 1921) cz.IV

„Dzięki staraniom władz PW część studentów została urlopowana z wojska i w końcu 1919 r. wznowiono na Politechnice zajęcia, które przebiegały bez przeszkód do maja 1920 r., choć przy niższej frekwencji – prawie pół tysiąca studentów nie uzyskało zwolnienia z wojska. Po czerwcowej ofensywie bolszewików zresztą studiująca młodzież akademicka ponownie wstąpiła na ochotnika do wojska – najczęściej wracając do 36 Pułku Piechoty- a nauczyciele akademiccy oddali się do dyspozycji Rady Ochrony Państwa. W lipcu 1920 r. większość gmachów PW przeznaczono na potrzeby wojskowe. W Gmachu Głównym ulokował się sztab generała Józefa Hallera. W przeddzień „bitwy warszawskiej” w skład 36 pułku wchodziły dwa bataliony piechoty (1 i 3), 236 ochotniczy batalion warszawski, dowodzony przez por. Matarewicza oraz samodzielna kompania por. Pogorzelskiego. Razem: 32 oficerów i 1100 żołnierzy. 13 sierpnia 1920 r. pułk wziął udział w walkach w rejonie Ossowa. 16 sierpnia pod osłoną czołgów wykonał zadanie rozpoznawcze, a z 17 na 18 sierpnia rozpoczął walki pościgowe w kierunku na Wyszków. 23 sierpnia na wschód od Ostrołęki rozbił oddziały wroga. 25 sierpnia osiągnął granicę niemiecką. 2 września pułk wraz z całą 8 Dywizją wycofany został w rejon Radzymina, jako odwód Naczelnego Dowództwa, a już 9 września wyruszył koleją na front nad Dniestr w rejon Halicza. Do 19 października prowadził walki na Ukrainie (w okolicach Szepietówki, Tarnopola i Zasławia), a po zawieszeniu broni przezimował w Dubnie. Dopiero w marcu 1921 wraz z 21 Pułkiem Piechoty „Dzieci Warszawy” i 1 Pułkiem Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego wrócił do Warszawy, witany entuzjastycznie przez ogół mieszkańców z władzami municypalnymi na czele. Według niepełnych danych w całym okresie walk poległo 30 oficerów, 600 podoficerów i szeregowych. 36 Pułk został później nazwany ‘36 Pułkiem Piechoty Legii Akademickiej’.” (Legia Akademicka…, 2017, [online]).

Jak mówił rektor Ignacy Radziszewski: „Zawierucha ta porwała znaczne szeregi młodzieży, która zaraz po zakończeniu roku akademickiego – w czerwcu 1920 roku – rzuciła się z zaparciem się siebie do ratowania Ojczyzny, dając innym przykład; przez cały czas, póki wróg pozostawał w granicach kraju, młodzież przebywała w szeregach. […] I znów przybyła garść ofiarnych młodzieńców, którzy porzuciwszy spokojną pracę i naukę, ponieśli życie na stracenie w Ofierze Wielkiej Ojczyźnie. Cześć ich pamięci!”.( Piłatowicz J.,2001, s.59).

„Po odparciu bolszewików spod Warszawy i wznowieniu zajęć na jesieni 1920 r. PW powoli wracała do normalnej pracy. Senat PW przyznał pierwszeństwo w przyjmowaniu na studia tym studentom, którzy ochotniczo zgłosili się do wojska i zostali z niego zwolnieni oraz maturzystom ochotniczo odbywającym służbę wojskową w tym trudnym dla Polski momencie. Gwałtownie (do 3172) wzrosła liczba studentów, a w październiku 1920 r. uczelnię opuścili pierwsi absolwenci – 54 w całym roku akademickim. W listopadzie 1921 r. rozstrzygnął się konkurs na godło uczelni, ogłoszony latem. Senat zatwierdził projekt godła opracowany przez studenta Wydziału Architektury, Jana Ogórkiewicza. Jest ono używane do dziś. W 1921 r. powstało Warszawskie Towarzystwo Politechniczne, kontynuujące działalność Koła Inżynierów, przyczyniające się do stymulowania nauk technicznych w Polsce. (Legia Akademicka…, 2017, [online]).

„W roku 1921 warszawskie uczelnie – PW, UW, SGGW i SGH – podarowały 36 Pułkowi Piechoty Legii Akademickiej sztandar, którego replika znajduje się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. W roku 1925, podczas uroczystości złożenia do grobu zwłok Nieznanego Żołnierza, pułk wystawił wartę honorową. W roku 1928 zatwierdzono wzór odznaki pułkowej. Ma formę krzyża kawaleryjskiego, a na każdym z ramion umieszczony jest emblemat jednej z czterech warszawskich uczelni, których studenci walczyli w L.A.(…)
Po wojnie nasza historia była traktowana wybiórczo i o wielu faktach nie mówiono. Tak też było z Legią Akademicką. Niemniej jednak, w roku 1966, generał Władysław Anders oraz londyńska kapituła nadali 36 pp LA order Virtuti Militari w uznaniu męstwa (…). Powiedzmy jeszcze, że hymnem Legii Akademickiej jest – pamiętająca czasy ,średniowiecza – akademicka pieśń „Gaudeamus” (93 lata…, 2008, s. 15).

„Kolejna inauguracja roku akademickiego – 1921-1922 – odbyła się dopiero 6 listopada, ponieważ Antoni Ponikowski odszedł do rządu i trzeba było wybrać nowego rektora. Został nim prof. Leon Bolesław Staniewicz (…). Poprzedziła ją uroczystość w Belwederze, podczas której Naczelnik Państwa, Józef Piłsudski, w obecności Senatu i przedstawicieli organizacji studenckich, udekorował krzyżami Virtuti Militari grupę studentów PW. W przemówieniu inauguracyjnym nawiązał do tego wydarzenia rektor: (…) Ta młodzież która walczyła w obronie Ojczyzny, która musiała kilkakrotnie przerywać swe studia, zabrała się ochoczo do pracy, chcąc nadpędzić czas stracony. Ciernistą drogę ma ona w tej swojej pracy: drożyzna, brak mieszkań, głód i chłód stoją jej na przeszkodzie. Jest świętym obowiązkiem całego społeczeństwa przyjść z pomocą tej młodzieży! Od tego zależy rozwój naszego państwa, od tego w wielkiej mierze zależy, czy i kiedy staniemy się wielkim mocarstwem. (…)” (93 lata…, 2008, s. 16).

„W 1921 r. (…) Politechnika zyskała trwałą podstawę prawną w postaci statutu opartego na „Ustawie o szkołach akademickich”, który o wiele bardziej szczegółowo niż statuty poprzednie regulował organizację i życie uczelni. Na wstępie statut tak określał zadania uczelni: „…uprawa dziedzin wiedzy, zwłaszcza z techniką związanych, krzewienie nauk i umiejętności z tych dziedzin, przygotowanie przyszłych badaczy naukowych oraz dawanie młodzieży wykształcenia naukowego i zawodowego, niezbędnego do umiejętnej, samodzielnej i pożytecznej działalności naukowej, zawodowej i obywatelskiej”. (…) …statut, idąc za ustawą, przewidywał daleko idącą autonomię uczelni, obejmującą nie tylko wybieralność władz, ale i powierzenie rektorowi „czuwania nad porządkiem” na terenie uczelni, wyjmując w ten sposób jej teren spod kompetencji władz bezpieczeństwa. Władze uczelni miały charakter kolektywny: „najwyższą władzą szkolną samorządową” był Senat, a uprawnienia rektora uzależniano od uznania Senatu. Również o powołaniu na profesora decydowały rady wydziału. (…) Liczba wydziałów w 1920/1921 r. podniosła się z 5 do 6 wskutek oddzielenia Wydziału Elektrycznego od Wydziału Budowy Maszyn (przemianowanego na Mechaniczny), a w roku następnym 1921/1922 po utworzeniu Wydziału Mierniczego (od 1925 przemianowanego na Wydział Geodezyjny) – do 7” (Olszewski E, 1979, s.83-85).